شرح دعای عرفانی سحر
معرفی اجمالی کتاب عرفانی «شرح دعای سحر» از حضرت امام(ره)
اولین اثر امام در 27 سالگی
کتاب «مختصر فی شرح الدعاء المتعلق بالأسحار» که با ترجمه آقای فهری بهنام «شرح دعای سحر» معروف شد اولین تألیف امام خمینی(ره) میباشد و تألیف آن به سال 1347 هجری قمری یعنی وقتی که از عمر امام(ره) فقط بیست وهفت بهار میگذشت برمیگردد.
این نکته در زندگی امام جای تأمل جدی دارد که ایشان سال ها پیش از آنکه وارد مبارزه سیاسی شوند و حتی قبل از آنکه به طرح مباحثی مانند ولایت فقیه بپردازند شرح دعای سحر را می نویسند. تغییر و تحولات اساسی که در عالم خارج به تعبیر خود ایشان با انفجار نور انقلاب اسلامی در دنیای خارج محقق شد، سالها قبل و در شروع نهضت و در اوان جوانی ایشان در وجودشان محقق شده بود.
معرفی کامل در ادامه
کتاب شرح دعای سحر در همان سالی تألیف شدهاست که مرحوم شاهآبادی به قم آمدند و نوشتن این کتاب در اولین سال آشنایی امام با ایشان نشان میدهد که امام قبل از آیتالله شاهآبادی فلسفه و عرفان خوانده بودند و استاد دیده بودند.
انگیزه ى تألیف شرح دعای سحر
حضرت امام(ره) غرض از تدوین کتاب را چنین بیان مىدارند: «...از آنجایى که یکى از بزرگترین نعمتها بر بندگان و رحمت گسترده در میان اهل شهرها، دعاهایى است که از گنجینههاى وحى و شریعت و حاملان دانش و حکمت نقل شده.
زیرا همین دعاهاست که رابطهى معنوى میان خالق و مخلوق و رشتهى پیوند میان عاشق و معشوق است، و وسیلهاى است براى درآمدن به اندرون قلعهى محکم، و چنگ زدن به آن دستاویز استوار و ریسمان پرتوان...پس خواستم که آن را از بعضى جهات به مقدار آمادگى خویش، با توانى اندک و آگاهى ناچیزى که دارم شرح کنم.»
اسم اعظم خدا در این دعاست
دعای سحر یا به بیان امام خمینی در شرح دعای سحر « دعای مباهله » از ادعیه ایست که از امام محمد باقر علیه السلام نقل شدهاست.
سیدبن طاووس در کتاب اقبال پس از نقل این دعا از قول امام باقر علیه السلام روایتی به این مضمون نقل مینماید:
اگر مردم عظمت این دعا در نزد خدا و سرعت استجابت این دعا برای کسی که آن را میخواند برای بدست آوردن آن بر روی همدیگر شمشیر می کشیدند!
و در روایت دیگری از قول ایشان نیز اینچنین نقل میکند:
اگر سوگند یاد کنم که اسم اعظم خدا در این دعاست، سوگندم درست است. پس هرگاه دعا کردید در دعا کوشش کنید که این دعا از علوم پنهانی است. پس آن را پنهان کنید مگر از اهلش. منافقین و تکذیبکنندگان و انکارکنندگان از اهل این دعا نیستند و این دعا دعای مباهله است؛ میگویی: اللهم إنی اسئلک من بهائک بأبهاه....
کتابی برای آشنایان به فلسفه و عرفان
این اثر به زبان عربی نوشته شده است و مباحث مطرح شده در آن به گونه ایست که آشنایان با اصطلاحات فلسفه و عرفان میتوانند از آن استفاده کنند.
ترجمه این کتاب به همراه شرح مختصر برخی از مباحث مطرح در کتاب پس از انقلاب اسلامی توسط سید احمد فهری از شاگردان امام(ره) صورت پذیرفتهاست.
حضرت امام(ره) در این کتاب از اسرارالصلاة حاج میرزا جواد ملکی و تعلیقه آقا محمدرضا قمشه ای بر شرح فصوص قیصری و شرح اسماء حاجی سبزواری و فتوحات محیی الدین و تأویلات عبدالرزاق کاشی و شرح قیصری بر فصوص و شرح مفتاحالغیب فناری و قبسات میرداماد و اسفار ملاصدرا و برخی کتب فیض و نیز کتاب الهیئة والاسلام مرحوم سید هبة الله شهرستانی یاد و مطلب نقل می کند که این آخری نشان میدهد که امام کتابهای جدید را هم میخواندند.
ساختار کتاب
کتاب شرح دعای سحر بر محور فصلبندى و ابواب خاصى تنظیم نشده است بلکه بر اساس جملات دعاى سحر تدوین یافته، و در ذیل هر یک از 22 فقرهاى که نامهاى خداوند بیان شده است شرحى پیرامون آن جملات به نگارش در آمده است مثلا در ذیل فقره اول دعا سرفصلهای زیر آمده است:
« اللهم إنی أسألک من بهائک بأبهاه... »
- جامعیت انسان همهى عوالم را
- سر ابتداء به «اللهم» در أدعیه
- حقیقت اخلاص
- طریقهى سلوک شیخ الأنبیاء
- فرق میان بهاء و جمال
- فرق میان صفت جلال و جمال
همانگونه که قبلا هم اشاره شد، اندیشههاى امام(ره) در کتاب مزبور شامل نکات عمیق فلسفى و عرفانى است و به تعبیر دیگر این کتاب اثری است که مخاطب خاص دارد و خود، نیازمند تبیین و شرح اصطلاحات و مفاهیم است.
